ژیانناما ماموستا سەید عەلی عەلی عەبدولحەمید شیلانی
سيرة الشيخ سيد علي علي الشيلاني
Jiyannama Mamosta Seyid Elî yê Şîlanî
ماموستا و زانایێ نڤێسەر سەید عەلی یێ شیلانی، ژبنەمالەکا زانستخواز وئایین پەرورە وکورێ خودێ ژێڕازی ماموستا سەید عەلی عەبدولحەمیدێ شیلانی یە. بابێ وی ماموستا سەید عەلی عەبدولحەمید ژ زانایێن بەرچاڤ یێن دەڤەرێ بوویە، و سەرچاووکەک زانستی وجڤاکی بویە لسەر دەمێ خوە، هەروەکی ماموستا وگووتارخوین و وانەبێژ بویە ل گۆندێ بەهنونێ ل ناحیا باتیفا ل دەڤەرا زاخو، هەتا چوی بەردلوڤانیا خودێ تەعالا ل سالا ١٩٤٦ز. و دەیکا ماموستا سەید عەلی یێ شیلانی، خودێ ژێرازی صدیقه ئارواسی بوویە، کچا سەید عەلی ئەبوبەکر ئارواسی خەلکا دەڤەرا وانێ ل کوردستانا باکوور
ماموستا سەید عەلی یێ شیلانی، لسالا ١٩٤٧ز وپشتی وەغەرکرنا بابێ خوە ل گوندێ بەهنوینێ ل دایک بوویە. لدوویڤدا خودێ ژێرازی دەیکاوی صدیقه ئارواسی لگەل کورێ خوە سەید عەلی یێ شیلانی مالا خوە ڤەگوهاستن بو گوندێ شیلانێ، جهێ ملک ودەرامەتێ وانا
ماموستا پەروردە بوو دناڤ باوەاشێن ب رەحم و دلسوز وچاک یێن دەیکاخوە. ل دویفدا ل گەل دەیکاخوە هاتیە ناڤەندا ناحیا باتیفا بو خواندنا قوناغا سەرەتایی. ل سالا ١٩٦٠ز قوناغا سەرەتایی ل باتیفا ب دویماهیک ئینایە، و هەر دوێ سالێ دا دەیکاوی یا دلسووز مالا خوە ڤەگوهاستیە بو ناڤەندا قەزا زاخو ژبوخواندنا کورێ وێ بو قوناغێن ناڤەندی وئامادەیی
ل سالا ١٩٦٢ز، بزاڤا رزگاریخوازا کوردی سەرهلدایە، و ژبەر سەرهلدانا شەر وپيکدادانان ددەڤەرێ دا، دناڤبەرا هێزێن پێشمەرگەى وهێزێن ئەرتشا عیراقی دا، ماموستا نەچار بوویە خواندناخوە بجیه بهێلت ل زاخو، و بزڤرت بو سەرچاووکێن ژیانێ ل گوندێ شیلانێ، کو دوی دەمی دا ژدەڤەرێن بزاڤا کوردی بوویە
دوی دەمی دا ماموستا دەست ب خاندنا زانستێن شەرعی کریە، ل مزگەفت و حوجرێن وی سەردەمی، وەکی حەزەک بو وەرگرتنا زانینێ. وبەردەوام بویە دوەرگرتنا زانستێن شەرعی دا هەتا سالا ١٩٦٨ز. هەردوێ سالێ دا ماموستای خێزان پێکئینایە وبکارێ پێشنڤێژی وگووتاربێژی و وانە گووتنێ رابویە ل مزگەفتا گوندێ شیلانێ. ل سالا ١٩٧٠ز، قوناغا ناڤەندی ب دویماهیک ئینایە، و ل سالا ١٩٧٢ز سەرەدانا مالا پیروزا خودێ کریە بو بجهئینانا فەرزا حەجێ
ل بەروارا ١٣/٨/١٩٧٦، ڕژێما عیراقی یابەعسی ڕابوویە ب ڤەگوهاستن وتەرحیل کرنا ڕوینشتیێن هەمی گوندێن لسەر تخویبا حدودێ تورکیا بو ناڤەند ودەڤەرێن دی، و باهرا ماموستای ژک ئاکنجیبوون بوویە ل باتیفا، ناڤەندا ناحیێ.
لسالا ١٩٧٧ز؛ ژلایێ وەزارەتا ئەوقاف وکاروبارێن ئایینی ڤە ماموستا سەید عەلی یێ شیلانی هاتیە دەستنیشانکرن وەکو پێشنڤێژ وگووتاربێژ ل باجێرێ زاخو، ل مزگەفتا حەجی قادری ل گەرەکا عەباسیکێ. لدویفدا دووبارە زڤریە بو باتیفا، و بهاریکایا خودان خێران مزگەفتەک ئاڤاکریە
هەردوێ سالێدا ماموستای تەشەرروفا وەرگرتنا موولەتا زانستی (الإجازة العلمية) کریە، لسەر دەستێن خودێ ژێ ڕازی ماموستایێ ب ناڤ ودەنگ مەلا إسماعيل نعمت الله یێ ناڤشكي و پشتى هینگێ باوه رناما شه شێ ئامادهیى وه رگرتیه، و د وی دەمیدا ماموستا بەردەوام بویە لسەر وەرگرتنا زانستێن شەرعی كو مفادار بیه ژ زانایێن بناڤ و ده نگ وه كى ماموستا ملا حسین مارونسى و ملا حمزه الخانى و شیخ علی ئاسهى و ملا أحمد هوسانی خودێ ژ هه میان رازی بت. و هەروەسا به رده وام بیه دوانە گووتنێ بو فێرخوازێن دقوناغێن جیاوازدا
وب ئەگەرێ شەرێ دناڤبەینا ڕژێما عیراقێ و ووەلاتێ ئیرانێ دا، ماموستا بخێزانڤە هاتە ڤەگوهاستن بو دەڤەرێن ژدەرڤەی دەستێن ڕژێما بەعس
لسالا ١٩٨٨ز؛ کارەساتا ئەنفالێ ڕوی ددت وهزاران کورد ب پیر وژن وبچیکانڤە دئێن شەهیدکرن ب چەکێن کیمیاوی ویێن دی. د وی دەمیدا ماموستا ب تنێ ودگەل هندەک خێزانێن دی یێن کورد دەربەدەر بوویە بو لایێ توخویبێن ئیرانێ ولدویڤدا پەناهەندە بوویە ل وەلاتێ ئیرانێ
هەر دوی دەمیدا؛ خێزان وزاروکێن ماموستای ژى دەربەدەربوینە بو توخویبێن تورکیا ولدویڤدا پەناهەندە بووینە ل وەلاتێ تورکیا. خێزانا ماموستای بو ماوێ سالەکێ ل کەمپێن پەناهەندان بوینە ل دەڤەرا ئامەدێ (دیاربەکرێ) ل کوردستانا باكور، ل تورکیا، لدویڤدا ب هاریکاریا هندەک کەسێن خێرخواز خێزانا ماموستاى هاتە ڤەگوهاستن ب پێیان بو وەلاتێ ئیرانێ، و گەهشتن ماموستای ل وێرێ.
لسالا ١٩٩٧ز؛ ماموستا ڤەگەریایە بو ناڤ باوەشێن وەلاتی وئاکنجی بوویە ل باژێرێ زاخو. و دووبارە دەست بکارێ خوە کریە وەکو پێشنڤێژ وگووتاربێژ ل مزگەفتا شەهید مەلا ئەمین، لدویڤدا ماموستا هاتیە هلبژارتن ژلایێ ئێکەتیا زانایێن ئایینی ڤە ل هەرێمێ وەکو موفتی وسەروکێ لیژنا فەتوایێن شەرعی ل قەزایا زاخو، و هەتا نوکە ماموستا بەردەوامه لسەر کار وپوستێ خوە.
ل درێژاهیا ژیاناخوە و سەرەرای هەمی نەخوشیان ماموستای هەمی شیانێن خوە مەزاختینە بو بانگخوازیێ بو خودێ تەعالا ب حیکمەت وشیرەتێن چاک و هەروەسا بەردەوام بویە، و هەتا نوکە، ب کومکرنا زانستخوازان وقوتابیان بو گوتنا وانێن شەرعی د بابەت وئاستێن جیاوازدا، ژقوتابیێن زانکو وپەیمانگەهان وئامادەییان ئەڤێن حەز ل زانستێن شەرعی هەیە
هەژی گوتنێ یە، کو هژمارەکا زور یا ماموستایێن ئایینی ل بەر دەستێن ماموستای دەرچووینە و گەلەک ژوان پێشنڤێژ وگووتاربێژن ل مزگەفتێن قەزا زاخو و ناحیێن دەوروبەر
ماموستا روژانێن دووشەمب وپێنجشەمبان جڤاتا فەتوایێن شەرعی بڕێڤە دبت، بو چارەسەرکرنا کێش وگرفتێن خەلکێ ب گورەی بنەمایێن شەرعی. سەرەرای دەواما فەرمی، ماموستا بەردەوامە دبەرسڤدانا پرسیارێن خەلکێ ل مزگەفتاخوە. وهەروەسا ماموستای ئامادەبوونەکا بەرچاڤ هەیە د دەزگەهێن ڕاگەهاندنێ دا و دبەرنامێن فەتوایێن راستەوخوو. وماموستا بەهره دار بوویە ب ڤیان وڕێزگرتنێ ژلایێ گشتیا خەلکێ، ژبەر پابەندبوونا ئیمانی وخزمەت ورەوشتێ بەرز
هەژی زانینێ یە، کو شێواز ومەنهەجێ ماموستای یا میانڕەو و ناڤنجیە د شلوڤەکرن وتێگەهاندنا ئایینی دا، و پیتە وبایەخ ددت پەروەردە کرن وفێرکرن لسەر بنەمایێن شەرعی ژ قورئانا پیروز وسونەتا پێغمبەری سلاڤێن خودێ لسەربن. هەروەسا ماموستا پیتە ددت ب بابەتێن سەردەمیانە وپراکتیک ئەوێن پەیوەند ب ژیانا ڕوژانە یا خەلکێ وجڤاکی ڤە هه ین
و فێرکرنا قوتابیێن خوە بو تێگەهشتنا ئەحکامان وهاندانا وانا بو رەوشتێن بەرز وبلند وڕێزگرتنا کەسێن بەرامبەر وتەقواتیا خودێ تەعالا
و دقوناغێن جیاوازدا ماموستا خودان شیان وحەز بوویە ب کارێ نڤێسینێ، وبەرهەمەکێ باش وجوان یێ هەی ژ کارێ نڤيسینا پەرتوکان ب زمانێ دەیکێ یێ کوردی، و هەروەسا وەرگێران ژ زمانێ عەرەبی بو زمانێ کوردی،
لیستەیا بەرهەمێن ماموستای د لاپەرێ "دەستنڤێس" دا ببینە
ماموستا سەید عەلی یێ شیلانی، لسالا ١٩٤٧ز وپشتی وەغەرکرنا بابێ خوە ل گوندێ بەهنوینێ ل دایک بوویە. لدوویڤدا خودێ ژێرازی دەیکاوی صدیقه ئارواسی لگەل کورێ خوە سەید عەلی یێ شیلانی مالا خوە ڤەگوهاستن بو گوندێ شیلانێ، جهێ ملک ودەرامەتێ وانا
ماموستا پەروردە بوو دناڤ باوەاشێن ب رەحم و دلسوز وچاک یێن دەیکاخوە. ل دویفدا ل گەل دەیکاخوە هاتیە ناڤەندا ناحیا باتیفا بو خواندنا قوناغا سەرەتایی. ل سالا ١٩٦٠ز قوناغا سەرەتایی ل باتیفا ب دویماهیک ئینایە، و هەر دوێ سالێ دا دەیکاوی یا دلسووز مالا خوە ڤەگوهاستیە بو ناڤەندا قەزا زاخو ژبوخواندنا کورێ وێ بو قوناغێن ناڤەندی وئامادەیی
ل سالا ١٩٦٢ز، بزاڤا رزگاریخوازا کوردی سەرهلدایە، و ژبەر سەرهلدانا شەر وپيکدادانان ددەڤەرێ دا، دناڤبەرا هێزێن پێشمەرگەى وهێزێن ئەرتشا عیراقی دا، ماموستا نەچار بوویە خواندناخوە بجیه بهێلت ل زاخو، و بزڤرت بو سەرچاووکێن ژیانێ ل گوندێ شیلانێ، کو دوی دەمی دا ژدەڤەرێن بزاڤا کوردی بوویە
دوی دەمی دا ماموستا دەست ب خاندنا زانستێن شەرعی کریە، ل مزگەفت و حوجرێن وی سەردەمی، وەکی حەزەک بو وەرگرتنا زانینێ. وبەردەوام بویە دوەرگرتنا زانستێن شەرعی دا هەتا سالا ١٩٦٨ز. هەردوێ سالێ دا ماموستای خێزان پێکئینایە وبکارێ پێشنڤێژی وگووتاربێژی و وانە گووتنێ رابویە ل مزگەفتا گوندێ شیلانێ. ل سالا ١٩٧٠ز، قوناغا ناڤەندی ب دویماهیک ئینایە، و ل سالا ١٩٧٢ز سەرەدانا مالا پیروزا خودێ کریە بو بجهئینانا فەرزا حەجێ
ل بەروارا ١٣/٨/١٩٧٦، ڕژێما عیراقی یابەعسی ڕابوویە ب ڤەگوهاستن وتەرحیل کرنا ڕوینشتیێن هەمی گوندێن لسەر تخویبا حدودێ تورکیا بو ناڤەند ودەڤەرێن دی، و باهرا ماموستای ژک ئاکنجیبوون بوویە ل باتیفا، ناڤەندا ناحیێ.
لسالا ١٩٧٧ز؛ ژلایێ وەزارەتا ئەوقاف وکاروبارێن ئایینی ڤە ماموستا سەید عەلی یێ شیلانی هاتیە دەستنیشانکرن وەکو پێشنڤێژ وگووتاربێژ ل باجێرێ زاخو، ل مزگەفتا حەجی قادری ل گەرەکا عەباسیکێ. لدویفدا دووبارە زڤریە بو باتیفا، و بهاریکایا خودان خێران مزگەفتەک ئاڤاکریە
هەردوێ سالێدا ماموستای تەشەرروفا وەرگرتنا موولەتا زانستی (الإجازة العلمية) کریە، لسەر دەستێن خودێ ژێ ڕازی ماموستایێ ب ناڤ ودەنگ مەلا إسماعيل نعمت الله یێ ناڤشكي و پشتى هینگێ باوه رناما شه شێ ئامادهیى وه رگرتیه، و د وی دەمیدا ماموستا بەردەوام بویە لسەر وەرگرتنا زانستێن شەرعی كو مفادار بیه ژ زانایێن بناڤ و ده نگ وه كى ماموستا ملا حسین مارونسى و ملا حمزه الخانى و شیخ علی ئاسهى و ملا أحمد هوسانی خودێ ژ هه میان رازی بت. و هەروەسا به رده وام بیه دوانە گووتنێ بو فێرخوازێن دقوناغێن جیاوازدا
وب ئەگەرێ شەرێ دناڤبەینا ڕژێما عیراقێ و ووەلاتێ ئیرانێ دا، ماموستا بخێزانڤە هاتە ڤەگوهاستن بو دەڤەرێن ژدەرڤەی دەستێن ڕژێما بەعس
لسالا ١٩٨٨ز؛ کارەساتا ئەنفالێ ڕوی ددت وهزاران کورد ب پیر وژن وبچیکانڤە دئێن شەهیدکرن ب چەکێن کیمیاوی ویێن دی. د وی دەمیدا ماموستا ب تنێ ودگەل هندەک خێزانێن دی یێن کورد دەربەدەر بوویە بو لایێ توخویبێن ئیرانێ ولدویڤدا پەناهەندە بوویە ل وەلاتێ ئیرانێ
هەر دوی دەمیدا؛ خێزان وزاروکێن ماموستای ژى دەربەدەربوینە بو توخویبێن تورکیا ولدویڤدا پەناهەندە بووینە ل وەلاتێ تورکیا. خێزانا ماموستای بو ماوێ سالەکێ ل کەمپێن پەناهەندان بوینە ل دەڤەرا ئامەدێ (دیاربەکرێ) ل کوردستانا باكور، ل تورکیا، لدویڤدا ب هاریکاریا هندەک کەسێن خێرخواز خێزانا ماموستاى هاتە ڤەگوهاستن ب پێیان بو وەلاتێ ئیرانێ، و گەهشتن ماموستای ل وێرێ.
لسالا ١٩٩٧ز؛ ماموستا ڤەگەریایە بو ناڤ باوەشێن وەلاتی وئاکنجی بوویە ل باژێرێ زاخو. و دووبارە دەست بکارێ خوە کریە وەکو پێشنڤێژ وگووتاربێژ ل مزگەفتا شەهید مەلا ئەمین، لدویڤدا ماموستا هاتیە هلبژارتن ژلایێ ئێکەتیا زانایێن ئایینی ڤە ل هەرێمێ وەکو موفتی وسەروکێ لیژنا فەتوایێن شەرعی ل قەزایا زاخو، و هەتا نوکە ماموستا بەردەوامه لسەر کار وپوستێ خوە.
ل درێژاهیا ژیاناخوە و سەرەرای هەمی نەخوشیان ماموستای هەمی شیانێن خوە مەزاختینە بو بانگخوازیێ بو خودێ تەعالا ب حیکمەت وشیرەتێن چاک و هەروەسا بەردەوام بویە، و هەتا نوکە، ب کومکرنا زانستخوازان وقوتابیان بو گوتنا وانێن شەرعی د بابەت وئاستێن جیاوازدا، ژقوتابیێن زانکو وپەیمانگەهان وئامادەییان ئەڤێن حەز ل زانستێن شەرعی هەیە
هەژی گوتنێ یە، کو هژمارەکا زور یا ماموستایێن ئایینی ل بەر دەستێن ماموستای دەرچووینە و گەلەک ژوان پێشنڤێژ وگووتاربێژن ل مزگەفتێن قەزا زاخو و ناحیێن دەوروبەر
ماموستا روژانێن دووشەمب وپێنجشەمبان جڤاتا فەتوایێن شەرعی بڕێڤە دبت، بو چارەسەرکرنا کێش وگرفتێن خەلکێ ب گورەی بنەمایێن شەرعی. سەرەرای دەواما فەرمی، ماموستا بەردەوامە دبەرسڤدانا پرسیارێن خەلکێ ل مزگەفتاخوە. وهەروەسا ماموستای ئامادەبوونەکا بەرچاڤ هەیە د دەزگەهێن ڕاگەهاندنێ دا و دبەرنامێن فەتوایێن راستەوخوو. وماموستا بەهره دار بوویە ب ڤیان وڕێزگرتنێ ژلایێ گشتیا خەلکێ، ژبەر پابەندبوونا ئیمانی وخزمەت ورەوشتێ بەرز
هەژی زانینێ یە، کو شێواز ومەنهەجێ ماموستای یا میانڕەو و ناڤنجیە د شلوڤەکرن وتێگەهاندنا ئایینی دا، و پیتە وبایەخ ددت پەروەردە کرن وفێرکرن لسەر بنەمایێن شەرعی ژ قورئانا پیروز وسونەتا پێغمبەری سلاڤێن خودێ لسەربن. هەروەسا ماموستا پیتە ددت ب بابەتێن سەردەمیانە وپراکتیک ئەوێن پەیوەند ب ژیانا ڕوژانە یا خەلکێ وجڤاکی ڤە هه ین
و فێرکرنا قوتابیێن خوە بو تێگەهشتنا ئەحکامان وهاندانا وانا بو رەوشتێن بەرز وبلند وڕێزگرتنا کەسێن بەرامبەر وتەقواتیا خودێ تەعالا
و دقوناغێن جیاوازدا ماموستا خودان شیان وحەز بوویە ب کارێ نڤێسینێ، وبەرهەمەکێ باش وجوان یێ هەی ژ کارێ نڤيسینا پەرتوکان ب زمانێ دەیکێ یێ کوردی، و هەروەسا وەرگێران ژ زمانێ عەرەبی بو زمانێ کوردی،
لیستەیا بەرهەمێن ماموستای د لاپەرێ "دەستنڤێس" دا ببینە
Jiyannama Mamosta Seyid Elî yê Şîlanî
Mamosta û zanayê nivîser sayd Elî yê şilanî, ji binemaleka zanist xwaz û ayîn perwere û korê Xudê jê razî mamosta Sayed Elî AbdulHameedê şîlanî ye. Babê wi mamostay Sayed Elî AbdulHameed ji zanayên berçav yên deverê buye, û serçawek zanistî û civakî buye liser damê xwe,her wekî mamusta û gutarxwîn û wane bêj buye li gûndê bahnonê li nahîya batîfa li devera zaxo, heta çoy ber dilovanîya Xude mazin li sala 1946 zaynî. Û deyka mamosta sayed Elî yê şîlanî Xudê jê razî Sîddîqe Arvasî buye, kiça sayed Abubakir Arvasî xelka devera wanê li kurdistana bakur.
Mamusta sayd Elî yê şîlanî, li sala 1967 zaynî û piştî waqer kirina babê xwe li gundê behnonê ji dayk buye. Li dwifda Xudê jê razi deyka wi Sayd Sîddêqe Arvasî ligel kurê xwe sayd Elî ye şîlanî mala xwe vegohast bu gundê şîlanê, cihe mulk û derametê wana, mamusta perwerde bû dinav bawesên bi rehm û dilsoz û çakên deyka xwe. Li dwîfda li gel deyka xwe hatîye navenda nahîya Batîfa bû xwandina qunaga seretayî. Li sala 1960 zaîny qunaga seretayî li Batîfa bi dumahîk înaye, û di her wê salê da dyka wî ya dilsoz mala xwe vegohastîye bu navenda qeza zaxo ji bu xwandina kurê wê bu qunagen navincî û amadeyî.
Li sala 1962 zaynî bizava rizgarî xwaza kurdî serhildaye. Jiber serhildana şer û pekdadanan di deverê da di navbera hezen Pêsmargay û hêzên artêsa Iraqê da. Mamusta neçar bûye xwandina xwe bijih bihêlit li zaxo u bizivirit bû serçawogen jîyarê li gûndê şîlanê kû diwî demî da ji deverên bizava kurdî bûye. Her ji wî demî mamustay dest bi xwandina şer’î krîye li mizgeft û hucrên wî serdemî wekî hezek bû wergirtina zanînê. Û berdewam bûye di wergirtina zanistên şer’î heta sala 1968 zaynî. Her diwê salê da mamustay xêzan pêk înaye û bikarê pêşnivêjî û gutarbêjî û wane gûtnê rabûye li mizgefta gundê şîlanê. Li sala 1970 zaynî qunaga navincî bi dumahîk înaye, û li sala 1972 zaynî seredana pîroza mala Xûdê kirîye bû bijih înana ferza hacê.
li berwara 13/8/1976 zaynî, rjêma be's ya Îraqê rabuye bi veguhastin û terhîl kirina rwîniştîyen hamî gundên liser tuxwibê turkîya bu navend û deverên dî, û mamostay jî batîfa akinjî dibit. li sala 1977 zaynnî ji layê wezareta awqaf û karubarên aynî ve Mamosta sayîd Elî yê şîlanî hatîye destnîşankirin weko pêşnivêj û gutar bêj li bajêrê zaxo li mizgefta hajî qadiri li gereka Abbasikê.li dwîfda zivrîyeve Batîfa û bi harîkarîya xudan xêran mizgeftek ava krîye. her di wê salê da mamostay teşerrofa wergirtina moleta zanistî (الإجازة العلمية) krîye. li ser destên Xudê jê razî mamostayê binav û deng mela Îsmaîl Nîmetullah yê navişkî, o piştî hîngê bawernama şaşê amadeyî wergirtîye. û diwî demî da mamosta berdewam buye liser wergirtina zanistên şer'î û mifadar bîye ji zanayêt bivav û deng wekî seydayê mela Huseyn maronsî û mela Hemze Alxanî û şex Elî Asihî û mela Ahmad hustanî, Xudê ji hemîya razî bit. Mamosta berdewam buye di wane gutinê bu fêrxazên di qunagen cîyawaz da.
Bi egerên şarê dinav bera rijêma Iraqê û welatê Îranê da, mamosta bi xêzan ve hatîye vegohastin bu deverên dervey destên rijêma ba's. l isala 1988 zaynî karesata enfalê rwî didit û bi hizaran kurd bi pîr û jin û biçîkan ve diên şehîd kirin bi çekên kîmîyawîû yên dî. diwî demî da mamosta bi tinê û digel hindek xêzanên dî yên kurd derbeder bûye bu layê toxwîbên Îranê û dwîfda penahende bûye li welatê Îranê, her dwî demî da xêzana mamostay jî derbeder bûye bû tixwîbên turkîya û lidwîfda penahende bûnye li welatê turkîya. Xêzana mamostay bû mawê salekê li kempên penahenda bûnyne li bajêrê Amedê(dîyar bakrê) li kurdistana bakur. Li dwîfra bi harîkarîya hindek xêr xwaza xêzana mamustay bi pîyan hate veguhastin û gehiştine mamostay, taku sala 1997 zaynî mamosta ligel xêzana xwe vegerayeve bû nav baweşên welatî û akincî bûye li bajêrê zaxo. Û dubare dest bi karê xo krîye weko pêş nivêj û gutar bêj li mizgefta şehîd mela Amin, li dwîfra mamosta hatîye helbijartin ji layé éketîya zanayên ayînî ve li herêmê weku muftî û serokê lijna fetwayên şer’î li qezaya zaxo û heta noke berdewame liser kar û postê xwe.
Heta noke li dirêjahîya jîyana xwe hemîyê sereray hemî nexweşîyan mamostay hemî şîyanên xwe mezaxtine û dane karî bû bang xwazîyê bû Xudê teala û rêka rast bi hîkmet û şîreten çak û herwesa berdewam buye bi kumvekirina zaniztxwazan û qutabîyan bu gutna wanên ser’î di babet û astên cîyawaz da, her ji qutabîyên zanko û peymangehan û amadeyîan avên hez liser xandina zanistên şere'î heyn.
Haji gutnê ye ko hijmareka zor ya mamostayên aynî li ber destên mamostay derçoyne û gelek ji wana peşnivêj û gutarxwînin li mizgeftên qeza zaxo û nahiyên dewr û ber.
Mamosta hemi rojên du şemb û penc şamba civata fetwayên şeri birêve dibit bu çareser kirina kêşe û giriftên xelkê bi gorey binemayên şer'î. sereray dewama fermî, mamosta berdewame di bersif dana pisyarên xelkê li mizgefta xwe, û herwesa mamostay amadebuneka ber çav heye di dezgehên ragehandinê da û di bernamên fetwayên rastewxo. mamosta behredar buye ji vîyan û rêz girtinê ji layê giştîya xalkê jiber pabend buna îmanê û xizmet û rewiştê wî yê berz.
Haji gutnê ye ko hijmareka zor ya mamostayên aynî li ber destên mamostay derçoyne û gelek ji wana peşnivêj û gutarxwînin li mizgeftên qeza zaxo û nahiyên dewr û ber.
Mamosta hemi rojên du şemb û penc şamba civata fetwayên şeri birêve dibit bu çareser kirina kêşe û giriftên xelkê bi gorey binemayên şer'î. sereray dewama fermî, mamosta berdewame di bersif dana pisyarên xelkê li mizgefta xwe, û herwesa mamostay amadebuneka ber çav heye di dezgehên ragehandinê da û di bernamên fetwayên rastewxo. mamosta behredar buye ji vîyan û rêz girtinê ji layê giştîya xalkê jiber pabend buna îmanê û xizmet û rewiştê wî yê berz.
hejî zanînê ye kû şêwaz û menhecê mamostayya mêyanrew û navincî ye di şilove kirin û têgehandina ayînî da, û pîte didit perwerde kirin û fêr kirin liser binemayên şer'î ji Qurana pîroz û sonneta pêgemberê xûştivî silavên Xudê liser bin, û herwesa mamosta gelek pîtê û giringîyê didit babetên serdemîyane û yên piraktik awên peywendî bi jîyana rojane ya xelkê û civakî ve hey, û fêr kirina qutabîyen xwe bu têgehiştina ehkaman û handana wan bu rewiştên berz û bilind û rêz girtina kesên beramber û teqwatîya Xude te'ala.
û di qunagên cuda da mamosta xudan şîyan û hez buye bu karê nivêsînê, û berhemekê baş û cwan yê hey ji karê nivêsîna pertokan bi zimanê deykê yê Kurdî, û herwesa wergêran ji zimanê Arabî bu zimanê Kurdî.
listeya dest nivîsên mamostay di laperê 'dest nvês da' bibîne.
Mamusta sayd Elî yê şîlanî, li sala 1967 zaynî û piştî waqer kirina babê xwe li gundê behnonê ji dayk buye. Li dwifda Xudê jê razi deyka wi Sayd Sîddêqe Arvasî ligel kurê xwe sayd Elî ye şîlanî mala xwe vegohast bu gundê şîlanê, cihe mulk û derametê wana, mamusta perwerde bû dinav bawesên bi rehm û dilsoz û çakên deyka xwe. Li dwîfda li gel deyka xwe hatîye navenda nahîya Batîfa bû xwandina qunaga seretayî. Li sala 1960 zaîny qunaga seretayî li Batîfa bi dumahîk înaye, û di her wê salê da dyka wî ya dilsoz mala xwe vegohastîye bu navenda qeza zaxo ji bu xwandina kurê wê bu qunagen navincî û amadeyî.
Li sala 1962 zaynî bizava rizgarî xwaza kurdî serhildaye. Jiber serhildana şer û pekdadanan di deverê da di navbera hezen Pêsmargay û hêzên artêsa Iraqê da. Mamusta neçar bûye xwandina xwe bijih bihêlit li zaxo u bizivirit bû serçawogen jîyarê li gûndê şîlanê kû diwî demî da ji deverên bizava kurdî bûye. Her ji wî demî mamustay dest bi xwandina şer’î krîye li mizgeft û hucrên wî serdemî wekî hezek bû wergirtina zanînê. Û berdewam bûye di wergirtina zanistên şer’î heta sala 1968 zaynî. Her diwê salê da mamustay xêzan pêk înaye û bikarê pêşnivêjî û gutarbêjî û wane gûtnê rabûye li mizgefta gundê şîlanê. Li sala 1970 zaynî qunaga navincî bi dumahîk înaye, û li sala 1972 zaynî seredana pîroza mala Xûdê kirîye bû bijih înana ferza hacê.
li berwara 13/8/1976 zaynî, rjêma be's ya Îraqê rabuye bi veguhastin û terhîl kirina rwîniştîyen hamî gundên liser tuxwibê turkîya bu navend û deverên dî, û mamostay jî batîfa akinjî dibit. li sala 1977 zaynnî ji layê wezareta awqaf û karubarên aynî ve Mamosta sayîd Elî yê şîlanî hatîye destnîşankirin weko pêşnivêj û gutar bêj li bajêrê zaxo li mizgefta hajî qadiri li gereka Abbasikê.li dwîfda zivrîyeve Batîfa û bi harîkarîya xudan xêran mizgeftek ava krîye. her di wê salê da mamostay teşerrofa wergirtina moleta zanistî (الإجازة العلمية) krîye. li ser destên Xudê jê razî mamostayê binav û deng mela Îsmaîl Nîmetullah yê navişkî, o piştî hîngê bawernama şaşê amadeyî wergirtîye. û diwî demî da mamosta berdewam buye liser wergirtina zanistên şer'î û mifadar bîye ji zanayêt bivav û deng wekî seydayê mela Huseyn maronsî û mela Hemze Alxanî û şex Elî Asihî û mela Ahmad hustanî, Xudê ji hemîya razî bit. Mamosta berdewam buye di wane gutinê bu fêrxazên di qunagen cîyawaz da.
Bi egerên şarê dinav bera rijêma Iraqê û welatê Îranê da, mamosta bi xêzan ve hatîye vegohastin bu deverên dervey destên rijêma ba's. l isala 1988 zaynî karesata enfalê rwî didit û bi hizaran kurd bi pîr û jin û biçîkan ve diên şehîd kirin bi çekên kîmîyawîû yên dî. diwî demî da mamosta bi tinê û digel hindek xêzanên dî yên kurd derbeder bûye bu layê toxwîbên Îranê û dwîfda penahende bûye li welatê Îranê, her dwî demî da xêzana mamostay jî derbeder bûye bû tixwîbên turkîya û lidwîfda penahende bûnye li welatê turkîya. Xêzana mamostay bû mawê salekê li kempên penahenda bûnyne li bajêrê Amedê(dîyar bakrê) li kurdistana bakur. Li dwîfra bi harîkarîya hindek xêr xwaza xêzana mamustay bi pîyan hate veguhastin û gehiştine mamostay, taku sala 1997 zaynî mamosta ligel xêzana xwe vegerayeve bû nav baweşên welatî û akincî bûye li bajêrê zaxo. Û dubare dest bi karê xo krîye weko pêş nivêj û gutar bêj li mizgefta şehîd mela Amin, li dwîfra mamosta hatîye helbijartin ji layé éketîya zanayên ayînî ve li herêmê weku muftî û serokê lijna fetwayên şer’î li qezaya zaxo û heta noke berdewame liser kar û postê xwe.
Heta noke li dirêjahîya jîyana xwe hemîyê sereray hemî nexweşîyan mamostay hemî şîyanên xwe mezaxtine û dane karî bû bang xwazîyê bû Xudê teala û rêka rast bi hîkmet û şîreten çak û herwesa berdewam buye bi kumvekirina zaniztxwazan û qutabîyan bu gutna wanên ser’î di babet û astên cîyawaz da, her ji qutabîyên zanko û peymangehan û amadeyîan avên hez liser xandina zanistên şere'î heyn.
Haji gutnê ye ko hijmareka zor ya mamostayên aynî li ber destên mamostay derçoyne û gelek ji wana peşnivêj û gutarxwînin li mizgeftên qeza zaxo û nahiyên dewr û ber.
Mamosta hemi rojên du şemb û penc şamba civata fetwayên şeri birêve dibit bu çareser kirina kêşe û giriftên xelkê bi gorey binemayên şer'î. sereray dewama fermî, mamosta berdewame di bersif dana pisyarên xelkê li mizgefta xwe, û herwesa mamostay amadebuneka ber çav heye di dezgehên ragehandinê da û di bernamên fetwayên rastewxo. mamosta behredar buye ji vîyan û rêz girtinê ji layê giştîya xalkê jiber pabend buna îmanê û xizmet û rewiştê wî yê berz.
Haji gutnê ye ko hijmareka zor ya mamostayên aynî li ber destên mamostay derçoyne û gelek ji wana peşnivêj û gutarxwînin li mizgeftên qeza zaxo û nahiyên dewr û ber.
Mamosta hemi rojên du şemb û penc şamba civata fetwayên şeri birêve dibit bu çareser kirina kêşe û giriftên xelkê bi gorey binemayên şer'î. sereray dewama fermî, mamosta berdewame di bersif dana pisyarên xelkê li mizgefta xwe, û herwesa mamostay amadebuneka ber çav heye di dezgehên ragehandinê da û di bernamên fetwayên rastewxo. mamosta behredar buye ji vîyan û rêz girtinê ji layê giştîya xalkê jiber pabend buna îmanê û xizmet û rewiştê wî yê berz.
hejî zanînê ye kû şêwaz û menhecê mamostayya mêyanrew û navincî ye di şilove kirin û têgehandina ayînî da, û pîte didit perwerde kirin û fêr kirin liser binemayên şer'î ji Qurana pîroz û sonneta pêgemberê xûştivî silavên Xudê liser bin, û herwesa mamosta gelek pîtê û giringîyê didit babetên serdemîyane û yên piraktik awên peywendî bi jîyana rojane ya xelkê û civakî ve hey, û fêr kirina qutabîyen xwe bu têgehiştina ehkaman û handana wan bu rewiştên berz û bilind û rêz girtina kesên beramber û teqwatîya Xude te'ala.
û di qunagên cuda da mamosta xudan şîyan û hez buye bu karê nivêsînê, û berhemekê baş û cwan yê hey ji karê nivêsîna pertokan bi zimanê deykê yê Kurdî, û herwesa wergêran ji zimanê Arabî bu zimanê Kurdî.
listeya dest nivîsên mamostay di laperê 'dest nvês da' bibîne.
( Hijmara temaşevanan - هژمارا تەماشەڤانان )
|